Volksgezondheid

Experts waarschuwen ons er al jaren voor, maar toch hoorden veel mensen pas tijdens de coronacrisis van risico’s voor de volksgezondheid die het eten van dieren met zich meebrengt. We hebben een eerste indruk gekregen van wat de gevolgen van een zoönotische pandemie kunnen zijn voor onze gezondheid, vrijheid en economie. Experts waarschuwen dat als we onze omgang met dieren niet drastisch veranderen, het een kwestie van tijd is tot er een nieuw virus uitbreekt dat zowel veel besmettelijker als veel dodelijker zal zijn dan het coronavirus.

Zoö-watte?

Zoönosen zijn ziekten die van dieren op mensen worden overgedragen. We kennen ze al heel lang: Mazelen, tuberculose, pokken, griep en kinkhoest zijn enkele voorbeelden van zoönosen die van koeien, kippen en varkens op mensen werden overgedragen.¹ Volgens het RIVM is twee derde van alle menselijke infectieziekten afkomstig van dieren en experts zeggen dat maar liefst 75 procent van alle nieuw opkomende infectieziekten van dieren afkomstig zal zijn. ^2-4 De meeste zoönosen worden overgedragen via de consumptie van dieren.⁵

Coronavirussen

Coronavirussen zijn virussen die wijdverspreid zijn onder zoogdieren en vogels en o.a. ademhalings-, lever- en neurologische ziekten veroorzaken.^6,7 Het 2019-nCoV is het zevende lid van deze virusfamilie waar mensen mee besmet raken.⁸ Eerdere bekende uitbraken waren het SARS-coronavirus (China, 2002) en het MERS-coronavirus (Midden-Oosten, 2012) die respectievelijk door de consumptie van civetkatten en kamelen op mensen werden overgedragen. In beide uitbraken stierven zo’n 800 mensen. Volgens de huidige kennis is het 2019 coronavirus afkomstig van vleermuizen, maar heeft mogelijk een andere diersoort (men vermoedt een pangolin) op de Wuhan vismarkt als intermediaire gastheer het virus eerst gedragen, waardoor de overdracht op mensen gefaciliteerd werd.⁹  

Maar wie eet er dan ook vleermuizen?!

In tijden van crisis willen we allemaal het liefst een schuldige aan kunnen wijzen. Het is heel verleidelijk om met de vinger te wijzen naar de landen die exotische dieren eten. Ebola kwam in 2014 vanuit vleermuizen en doodde in Afrika zo’n 11.000 mensen en sinds mensen in 1981 na het eten van chimpansees voor het eerst besmet raakten met HIV-1, zijn hier een schokkende 32 miljoen mensen aan overleden. In Azië is het eten van wilde dieren een statussymbool en hangt er allerlei maf bijgeloof omheen. Tegenwoordig worden veel van die “wilde dieren” ook gewoon gefokt op boerderijen. Alleen al in China zijn sinds de uitbraak van het coronavirus 20.000 van dit soort boerderijen gesloten. Maar voordat we beginnen te wijzen, moeten we beseffen dat misschien wel de grootste dreiging vanuit de varkens- en pluimveehouderij komt.

Pluimvee en varkens

De Aziatische griep in 1957 en de Hongkonggriep in 1968, beide kruisingen tussen menselijke en vogelgriepvirussen, doodde ieder een miljoen mensen. Het Nipah-virus werd in 1998 op mensen overgebracht vanuit Maleisische varkensbedrijven en doodde 40 tot 75 procent van de geïnfecteerden. Experts waarschuwen dat vooral de combinatie van de varkens- en pluimveehouderij een groot risico vormt voor toekomstige griepepidemieën, omdat varkens met zowel vogelgriepvirussen als met menselijke griepvirussen besmet kunnen raken.¹⁰ In die dubbel besmette varkens kunnen virussen zich met elkaar vermengen en muteren tot nieuwe virussen die zowel zeer besmettelijk als zeer dodelijk zijn.

Zo ontstond de Spaanse griep in kippen- en varkenshouderijen in Kansas. Tot 30 procent van de wereldpopulatie werd ziek en in 1918-1919 overleden hieraan 20 tot 100 miljoen mensen.¹¹ De Mexicaanse varkensgriep - ook wel bekend als de varkenspest - ontstond in de Amerikaanse veehouderij en sprong uiteindelijk via Mexicaanse varkensbedrijven over op de mens.¹¹ De uitbraak van dit griepvirus – ook wel bekend als de varkenspest – eiste in 2009 naar schatting tussen de 200.000 en 580.000 levens waarvan 80 procent jonger was dan 65.¹² Ook het Influenza virus blijft in ons midden en heeft naar schatting tot wel 650.000 levens geëist.

Kweekvijvers voor pandemieën

Alleen al in ons kleine landje tellen we ruim 30.000 bedrijven die dieren houden en slachten we elk jaar 650 miljoen dieren.¹³ Deze intensieve manier van veehouderij vormt een kweekvijver voor nieuwe ziekten.^14-19 De American Public Health Association, de grootste volksgezondheidsorganisatie ter wereld, roept al jaren op om de veehouderij te laten krimpen. De WHO en de World Organisation for Animal Health concluderen dat de stijging van de vraag naar dierlijke producten de grootste risicofactor voor de volksgezondheid is.²⁰ Experts van de WHO verwachten en vrezen dat het een kwestie van tijd is voordat er een zeer dodelijke en besmettelijke combinatie tussen het vogelgriepvirus en een menselijk griepvirus zal optreden. Een dergelijk griepvirus zou zich via vogels razendsnel verspreiden en kan dodelijker zijn dan HIV. Er wordt geschat dat deze pandemie, afhankelijk van de voorzorgsmaatregelen, 20 tot 50 procent van de wereldbevolking zal treffen en dat zo’n 50 miljoen mensen zullen sterven.¹⁷

Resistente bacteriën

Daarbij komt ook nog eens het probleem dat de antimicrobiële resistentie in de veehouderij sterk toeneemt als gevolg van het antibioticagebruik. Maar liefst 70 procent van alle antibiotica in de EU wordt gebruikt om de grote massa’s dieren in leven te houden,²¹ met als gevolg dat bacteriën snel resistent worden. Experts voorspellen dat dit voor grote problemen gaat zorgen: volgens de WHO zal dit rond 2050 al resulteren in 10 miljoen doden per jaar.²²

Dit kan het niet waard zijn

Het coronavirus heeft een sterftepercentage van nog geen 3 procent. Wat als het volgende virus even besmettelijk is, maar een sterftepercentage van 60 procent heeft zoals het H5N1-vogelgriepvirus had? Dat stukje vlees kan en mag dat risico niet waard zijn. Zeker aangezien we dierlijke producten op geen enkele manier nodig hebben om gezond en sterk te blijven en de alternatieven zo makkelijk voorhanden zijn. Door dieren uit onze voedselketens te halen, voorkomen we niet alleen ongekend veel dierenleed, maar ook mensenleed. Daarbij komt dat de veehouderij één van de belangrijkste oorzaken is van de klimaatverandering en de grootste oorzaak van de vernietiging van de natuur. Het vermijden van dierlijke producten is niet alleen het minste dat je kunt doen voor de dieren en de planeet, maar ook je morele plicht naar je medemens.