Melk, goed voor elk?

Het wordt ons van kinds af aan (letterlijk) met de paplepel ingegoten: melk is goed voor elk. Maar is dat wel zo? Niet alleen is de zuivel- en kalfsvleesindustrie (ja, dat is één en dezelfde) de meest brute industrie die er is, ook is er steeds meer bekend over de nadelige effecten die kaas, yoghurt en melk hebben voor je gezondheid.

We hebben zuivel op geen enkele manier nodig. Niet voor voedingsstoffen zoals calcium of vitamine B12, niet voor eiwitten. Zuivel bevat geen antioxidanten, vitamine C of vezels, maar wel verzadigde vetten, gepasteuriseerde eiwitten, steroïden, dioxinen, brandvertragers, PCB's en groeihormonen.^31-32

Volwassen zoogdieren drinken geen moedermelk

Zoogdiermoeders produceren borstmelk voor hun jongen. Dit geldt voor mensen, giraffen, honden, egels, dolfijnen, ratten, tijgers en jawel, koeien. De functie van deze moedermelk is om een pasgeboren zoogdier te voorzien van precies de juiste voedingsstoffen om te zorgen voor een razendsnelle ontwikkeling van het jonge zoogdier, zodat het snel sterker en minder kwetsbaar wordt. Na de eerste levensfase horen zoogdieren geen moedermelk meer te drinken. Punt. Volwassen zoogdieren hebben veel minder lactase, het enzym dat nodig is om lactose af te breken, en verliezen dan ook het vermogen om melk af te breken. Dit gold vroeger ook voor volwassen mensen. Dankzij een mutatie die zo’n 7500 jaar geleden in Europa optrad, kan echter inmiddels 95 procent van de Europeanen ook na de kindertijd matig tot goed lactose afbreken. Wereldwijd is echter nog altijd ongeveer 70 procent van de wereldbevolking ‘lactose-intolerant’. In China en Japan zelfs 90 procent. Maar deze mensen zijn dus niet lactose-intolerant, ze zijn gewoon geen baby meer.

Andere diersoort, andere behoeften

De mens is de enige diersoort die na de kinderfase nog altijd borstmelk drinkt. Van iemand anders z'n moeder en nog gekker: van een compleet andere diersoort. Een diersoort die vijf keer zo groot is als wij en die compleet andere behoeften heeft dan een mens. Hoewel men vaak denkt dat de borstmelk van mensen veel eiwitten en vetten bevat, bevat het voornamelijk suiker. Om precies te zijn, uit de analyse van de borstmelk van 3000 vrouwen bleek dat 100 ml borstmelk 0,9-1,2 gram eiwit, 3,4 gram vet en maar liefst 7,6 gram suiker bevat.²⁹ De borstmelk van mensen is zelfs één van de eiwitarmste van alle diersoorten.³⁰ Miljoenen jaren evolutie heeft iedere zoogdiersoort uitgerust met borstmelk dat precies aansluit op de behoeften van een jong van die specifieke soort en dat is bij ons niet anders. Wanneer wij dus, zelfs tot in de volwassen levensfase, de borstmelk van een andere soort gaan drinken, is het niet gek dat er gezondheidsproblemen ontstaan. 

Niet goed voor elk

Onderzoek toont aan dat een hoge consumptie van zuivel de kans op vroegtijdige sterfte verhoogt. Een extra glas melk per dag zou het risico op vroegtijdige sterfte met 15 procent bij vrouwen en met 3 procent bij mannen kunnen verhogen.¹Melkconsumptie leidt bovendien tot een drastisch verhoogd risico op Parkinson ^{2-3, 36-37} en prostaatkanker.^{4-5, 33-35} Hoewel de meeste studies concluderen dat totale zuivelconsumptie niet geassocieerd lijkt te zijn met borstkanker ⁶, vinden sommige studies dat zuivel⁷ en vooral cheddar en roomkaas⁸ leidt tot een verhoogd risico op borstkanker. Sojamelk en andere sojaproducten, daarentegen, bieden een overtuigende beschermende werking tegen borstkanker.

Zelfs niet voor mensenkinderen

Kinderen die veel melk drinken, hebben volgens onderzoek drie keer meer kans op later darmkanker te krijgen⁹ en ook drie keer meer kans op prostaatkanker.¹⁰ Ook zijn er studies die aangeven dat de grote hoeveelheden caseïne en histidine in melk allerlei allergieën en darmbloedingen¹¹, ijzertekort¹² en astma en slijmvliesontstekingen¹³ zou kunnen veroorzaken bij kinderen.

Effect op hormonen

Sommige mensen zijn nog altijd bang voor de effecten die soja zou hebben op je oestrogeen-regeling. Deze fabel is al lang weerlegd.¹⁴ Soja bevat geen oestrogeen, maar wel stoffen die erop lijken: fyto-oestrogenen (fyto = plant). Fyto-oestrogenen hebben in jouw lichaam niet dezelfde werking als oestrogeen, want je bent geen plant. Integendeel: doordat fyto-oestrogenen wel deels oestrogeen-receptoren blokkeren, kan dit het oestrogeen-effect in jouw lichaam juist verminderen.^15-16 Vlees en vooral zuivel, daarentegen, bevatten wel degelijk dierlijk oestrogeen.¹⁷ Niet heel gek als je bedenkt dat zuivel van kersverse moeders komt, waarbij de vrouwelijke hormonen natuurlijk door het lichaam gieren. Het consumeren van zuivel zorgt ervoor dat al binnen een uur je oestrogeen-level met 26 procent kan toenemen, terwijl je testosteron-level met 18 procent daalt.¹⁸

Zuivel en acne

Tussen mijn 16^e en mijn 22^ste heb ik een continu gevecht gehad met mijn onrustige huid. Ik vond dat vreselijk en ik was er altijd ontzettend onzeker over. Ik had elke zalf, crème, druppel, supplement en kuur al geprobeerd om ervan af te komen, maar niks hielp. Toen ik op mijn 22^ste begon met de switch naar steeds minder dierlijke producten en steeds plantaardiger eten, was melk en kwark het laatste waarin ik nog een uitzondering maakte. Ik sportte toen veel en ik dacht destijds nog dat ik daar nog wel m’n eiwitten en vitamine B12 vandaan zou moeten halen. Maar toen ik uiteindelijk die laatste stap zette en zuivel helemaal uit mijn dieet schrapte, klaarde binnen twee weken mijn huid helemaal op.

Toen ik de wetenschappelijke literatuur erop nazocht, bleek er al lang overweldigend bewijs te zijn voor het verband tussen zuivel en acne.^{19-22, 38-39}  Whey en caseïne, de eiwitten in zuivel, zorgen namelijk voor explosieve groei en gierende hormonen in jonge zoogdieren. Het stimuleert de aanmaak van een groeihormoon (IGF-1), wat acne veroorzaakt.²³ Ik zou willen dat iemand dit mij had verteld tijdens mijn zes jaar lange struggle met mijn huid.

Sterke botten?

Waarom werd dan altijd geroepen dat melk goed voor je is? Dat had grotendeels te maken met de gedachte dat zuivelconsumptie belangrijk is voor sterkte botten. Inmiddels tonen vele grootschalige studies aan dat dat niet zo is.²⁴ Integendeel, er zijn zelfs onderzoeken die het tegenovergestelde effect hebben gevonden. Zo liet een 12 jaar lopend onderzoek van Harvard onder 78.000 vrouwen zien dat vrouwen die meer melk dronken, significant meer botten braken dan vrouwen die geen of nauwelijks melk dronken.²⁵ Een andere studie vond zelfs dat een hoge melkconsumptie in de jongere jaren de kans op heupbreuken op latere leeftijd zou verdubbelen.²⁶ Een meta-analyse concludeert ook dat zuivelconsumptie de kans op heupfracturen niet verkleint ⁴⁰ en een cohortstudie waarin 100.000 mensen zo'n twintig jaar werden gevolgd concludeerde dat zuivelconsumptie juist een groter risico geeft op botbreuken.⁴¹

Plantaardige calciumbronnen

Wat je nodig hebt is niet melk, maar calcium! En dat kan je ook uit planten halen. Zuivelproducten eten en drinken voor calcium is als roken voor zuurstof: je kunt hetgeen wat je wilt beter binnenkrijgen zonder alle hierboven genoemde nadelen. Zo toonde een grote meta-analyse aan dat alle vormen van zuivel het risico op prostaatkanker verhogen, maar dat plantaardige calciumbronnen dat niet doen.³⁵

Plantaardige producten schijnen zelfs geschiktere calciumbronnen te zijn die zorgen voor een betere calciumbalans.^27-28 Goede plantaardige calciumbronnen zijn onder andere donkere bladgroenten (zoals boerenkool, mosterdblad, broccoli), bonen (zoals soja), zeewier en met calcium verrijkte plantaardige zuivel- en vleesopvolgers. Ook zou je een calciumsupplement kunnen nemen. Hoewel noten (zoals amandelen, hazelnoot) en zaden (sesam-, chia- en lijnzaad) ook rijk zijn aan calcium, neemt ons lichaam het calcium uit deze bronnen minder goed op. Ook calcium uit spinazie wordt slecht opgenomen dankzij het hoge oxalaatgehalte. Naast calcium is trouwens voldoende lichaamsbeweging ook cruciaal voor sterke botten, evenals vitamine D. Volgens het langlopende Harvard-onderzoek onder 78.000 vrouwen hadden vrouwen die voldoende vitamine D binnenkregen maar liefst 37 procent minder kans op heupbreuken.²⁵