Dieren eten en het coronavirus: de grote oorzaak waar niemand het over heeft

Ik heb lang getwijfeld of ik hier wel over wilde schrijven, aangezien het nu natuurlijk een onwijs gevoelig onderwerp is. Ik wil niet overkomen als die veganist die in deze crisis zijn kans grijpt, maar deze boodschap is te belangrijk om het niet over te hebben. Het is cruciaal dat we hier juist nu bij stilstaan. Nu dat we allemaal de urgentie voelen, voordat het straks voorbij is en we op dezelfde manier weer doorgaan met onze levens.

We zijn op dit moment allemaal in de ban van het coronavirus. De hele wereld staat op z’n kop en onze levens staan stil. De economische schade lijken onvoorstelbaar groot en waarschijnlijk blijven de gevolgen nog jaren voelbaar. De gezondheidszorg wordt overspoeld en wereldwijd gaan er duizenden mensen dood. Er worden steeds drastischere maatregelen genomen om ons hoofd boven water te houden, maar dit is allemaal symptoombestrijding. Om te voorkomen dat dit soort pandemieën zich blijven herhalen, moeten we het hebben over de oorzaak: dieren eten.

Zoö-watte?

Zoönosen zijn ziekten die van dieren op mensen worden overgedragen. We kennen ze al heel lang: Mazelen, tuberculose, pokken, griep en kinkhoest zijn enkele voorbeelden van zoönosen die van koeien, kippen en varkens op mensen werden overgedragen.¹ Volgens het RIVM is twee derde van alle menselijke infectieziekten afkomstig van dieren en experts zeggen dat maar liefst 75 procent van alle nieuw opkomende infectieziekten van dieren afkomstig zal zijn. ^2-4 De meeste zoönosen worden overgedragen via de consumptie van dieren.⁵

Coronavirussen

Coronavirussen zijn virussen die wijdverspreid zijn onder zoogdieren en vogels en o.a. ademhalings-, lever- en neurologische ziekten veroorzaken.^6,7 COVID-19 is het zevende lid van deze virusfamilie waar mensen mee besmet raken.⁸ Eerdere bekende uitbraken waren het SARS-coronavirus (China, 2002) en het MERS-coronavirus (Midden-Oosten, 2012) die respectievelijk door de consumptie van civetkatten en kamelen op mensen werden overgedragen. In beide uitbraken stierven zo’n 800 mensen. Volgens de huidige kennis is het 2019 coronavirus afkomstig van vleermuizen, maar heeft mogelijk een andere diersoort (men vermoedt een pangolin) op de Wuhan vismarkt als intermediaire gastheer het virus eerst gedragen, waardoor de overdracht op mensen gefaciliteerd werd.⁹  

Maar wie eet er dan ook vleermuizen?!

In tijden van crisis willen we allemaal het liefst een schuldige aan kunnen wijzen. Het is heel verleidelijk om met de vinger te wijzen naar de landen die exotische dieren eten. Ebola kwam in 2014 vanuit vleermuizen en doodde in Afrika zo’n 11.000 mensen en sinds mensen in 1981 na het eten van chimpansees voor het eerst besmet raakten met HIV-1, zijn hier een schokkende 32 miljoen mensen aan overleden. In Azië is het eten van wilde dieren een statussymbool en hangt er allerlei maf bijgeloof omheen. Tegenwoordig worden veel van die “wilde dieren” ook gewoon gefokt op boerderijen. Alleen al in China zijn sinds de uitbraak van het coronavirus 20.000 van dit soort boerderijen gesloten. Maar voordat we beginnen te wijzen, moeten we beseffen dat volgens experts de grootste dreiging vanuit onze eigen varkens- en pluimveehouderij in onze komt.

Pluimvee en varkens

De Aziatische griep in 1957 en de Hongkonggriep in 1968, beide kruisingen tussen menselijke en vogelgriepvirussen, doodde ieder een miljoen mensen. Het Nipah-virus werd in 1998 op mensen overgebracht vanuit Maleisische varkensbedrijven en doodde 40 tot 75 procent van de geïnfecteerden. Experts waarschuwen dat vooral de combinatie van de varkens- en pluimveehouderij een groot risico vormt voor toekomstige griepepidemieën, omdat varkens met zowel vogelgriepvirussen als met menselijke griepvirussen besmet kunnen raken.¹⁰ In die dubbel besmette varkens kunnen virussen zich met elkaar vermengen en muteren tot nieuwe virussen die zowel zeer besmettelijk als zeer dodelijk zijn.

Zo ontstond de Spaanse griep in kippen- en varkenshouderijen in Kansas. Tot 30 procent van de wereldpopulatie werd ziek en in 1918-1919 overleden hieraan 20 tot 100 miljoen mensen.¹¹ De Mexicaanse varkensgriep - ook wel bekend als de varkenspest - ontstond in de Amerikaanse veehouderij en sprong uiteindelijk via Mexicaanse varkensbedrijven over op de mens.¹¹ De uitbraak van dit griepvirus – ook wel bekend als de varkenspest – eiste in 2009 naar schatting tussen de 200.000 en 580.000 levens waarvan 80 procent jonger was dan 65.¹² Ook het Influenza virus blijft in ons midden en heeft naar schatting tot wel 650.000 levens geëist.

Kweekvijvers voor pandemieën

Alleen al in ons kleine landje tellen we ruim 30.000 bedrijven die dieren houden en slachten we elk jaar 650 miljoen dieren.¹³ Deze intensieve manier van veehouderij vormt een kweekvijver voor nieuwe ziekten.^14-19 De American Public Health Association, de grootste volksgezondheidsorganisatie ter wereld, roept al jaren op om de veehouderij te laten krimpen. De WHO en de World Organisation for Animal Health concluderen dat de stijging van de vraag naar dierlijke producten de grootste risicofactor voor de volksgezondheid is.²⁰ Experts van de WHO verwachten en vrezen dat het een kwestie van tijd is voordat er een zeer dodelijke en besmettelijke combinatie tussen het vogelgriepvirus en een menselijk griepvirus zal optreden. Een dergelijk griepvirus zou zich via vogels razendsnel verspreiden en kan dodelijker zijn dan HIV. Er wordt geschat dat deze pandemie, afhankelijk van de voorzorgsmaatregelen, 20 tot 50 procent van de wereldbevolking zal treffen en dat zo’n 50 miljoen mensen zullen sterven.¹⁷

Resistente bacteriën

Daarbij komt ook nog eens het probleem dat de antimicrobiële resistentie in de veehouderij sterk toeneemt als gevolg van het antibioticagebruik. Maar liefst 70 procent van alle antibiotica in de EU wordt gebruikt om de grote massa’s dieren in leven te houden,²¹ met als gevolg dat bacteriën snel resistent worden. Experts voorspellen dat dit voor grote problemen gaat zorgen: volgens de WHO zal dit rond 2050 al resulteren in 10 miljoen doden per jaar.²²  Alle grote volksgezondheidsorganisaties ter wereld - evenals iedereen met gezond verstand - waarschuwen ons hier al decennia voor. Helaas moeten deze organisaties het afleggen tegen de miljardenbelangen van twee van de grootste lobby's ter wereld: de farmaceutische industrie die graag zo veel mogelijk antibiotica wil verkopen, en de bio-industrie die graag zo veel mogelijk dieren, op zo min mogelijk ruimte, voor zo min mogelijk kosten, zo snel mogelijk tot slachtgewicht wil laten groeien voor zo veel mogelijk winst. Volksgezondheid, dierenwelzijn of het klimaat zal hen een worst wezen. Pun intended. En door de invloed die deze industrieën uitoefenen, komen de waarschuwingen van volksgezondheidsorganisaties er mooi niet doorheen. 

Hoeveel is het waard?

Veel mensen waren zich misschien nog niet bewust van de risico’s die vlees eten met zich meebrengt. Maar als je dat wel bent en je blijft tóch vlees eten, dan hoef je ook echt niet te klappen voor de helden in de zorg, te zeuren als je bedrijf ten onder gaat door de lockdown, je je baan verliest of je je ouders en vrienden niet kunt zien. Want wat is dat dan nog waard?

We worden in de corona crisis allemaal gedwongen om zó veel op te offeren: Onze gezondheid, vrijheid, inkomsten, sociale levens. Het coronavirus heeft een ontzettend laag sterftepercentage. Wat als het volgende virus even besmettelijk is, maar een sterftepercentage van 60 procent heeft zoals het H5N1-vogelgriepvirus had?

Dat stukje vlees kan en mag dat risico toch niet waard zijn? Zeker aangezien we dierlijke producten op geen enkele manier nodig hebben om gezond en sterk te blijven en de alternatieven zo makkelijk voorhanden zijn. Door dieren uit onze voedselketens te halen, voorkomen we niet alleen ongekend veel dierenleed, maar ook mensenleed. Daarbij komt dat de veehouderij één van de belangrijkste oorzaken is van de klimaatverandering en de grootste oorzaak van de vernietiging van de natuur.

Dus wat gaan wij doen?

De komende tijd blijven we de ontwikkeling van het coronavirus in spanning afwachten en de symptomen bestrijden. Laten we echter voornemen om vanaf nu al niet meer bij te dragen aan de oorzaak: dierlijke producten eten. Die keuze maak je minstens driemaal per dag. Niet wijzen naar de overheid, bedrijven of andere landen. Verandering begint bij jezelf en dit is de verantwoordelijkheid van ons allemaal. Het is niet alleen het minste dat je kunt doen voor de dieren en de natuur, maar ook je morele plicht naar je medemens.