Waarom veganisten zich juist niet superieur voelen

Gek genoeg wordt er nog weleens geroepen dat veganisten zich superieur zouden voelen. Het hele idee achter veganisme is echter precies het tegenovergestelde. Veganisten eten geen dierlijke producten, juist omdat zij inzien dat zij niet het middelpunt van het universum zijn en rekening willen houden met de dieren, de medemens, de natuur en de volksgezondheid.

Verheven, uit de hoogte, zich beter voelen dan de rest. Zomaar een greep uit de verwijten die nog weleens richting veganisten worden gemaakt. Ik krijg altijd flinke kortsluiting wanneer ik dit hoor, omdat het hele idee achter een veganistische lifestyle juist precies het tegenovergestelde is. Tijd om eens duidelijk uit te leggen waarom veganisten juist degenen zijn die zichzelf niét superieur voelen. 

Veganisten eten geen dierlijke producten, omdat zij geloven dat die ene maaltijd of snack - nee sterker nog: dat ene smaakje of makkelijk te vervangen ingrediënt IN die ene maaltijd of snack - nooit meer waard kan zijn voor hen dan het leven waard is voor het dier. Veganisten vinden dat het lichte ongemak voor hen, zoals een vraag stellen aan de ober, wennen aan een nieuwe smaak of een ingrediëntenlijstje lezen in de supermarkt, in het niet valt bij een leven lang lijden en uitbuiting van een ander. Veganisten beseffen ook dat zelfs de grootste kaasjesliefhebber dat kaasjes nooit meer zou kunnen missen dan een moeder haar pasgeboren kalf mist waarvan zij net negen maanden zwanger is geweest. Het kalf dat zij wilt schoonlikken, beschermen en wilt voeden met de moedermelk die zij voor haar jong produceerde. 

Je hoeft niet eens te geloven dat mensen en andere dieren gelijk zijn aan elkaar. Het is al voldoende om niet te geloven dat de levens van andere dieren dusdanig waardeloos en wij dusdanig verheven zijn dat we hun lichamelijke zelfbeschikking mogen ontnemen en hun huiden, vacht en veren mogen opeisen alsof het van ons is. Dat we hen niet voor onze eigen doeleinden mogen penetreren en bezwangeren, hen mogen transporteren en slachten in omstandigheden waaraan we onze ergste criminelen nooit zouden blootstellen, allemaal voor luxe-producten die we op geen enkele manier nodig hebben. 

Veganisten voelen zich ook niet superieur genoeg om te accepteren dat soms wel 70 procent van al ons graan, 90 procent van de soja en 25 procent van de visproductie aan vee wordt gevoerd, terwijl elke dag 900 miljoen mensen honger lijden en elke 6 seconden een kind sterft aan ondervoeding. Alleen al als het graan dat nu in de Verenigde Staten aan vee wordt gevoerd direct door mensen zou worden geconsumeerd, dan zou dat 800 miljoen extra mensen kunnen voeden. Veganisten accepteren ook niet dat voor de productie van 1 kilo rundvlees evenveel schoon (drink)water wordt gebruikt als voor een heel jaar douchen, terwijl 40 procent van de wereldbevolking last heeft van waterschaarste. 

Daarnaast zien veganisten in dat de planeet niet van hen alleen is, maar dat we deze delen met de natuur. Ruim de helft van de wouden is inmiddels verwoest. Zo’n 80 procent van de kaalslag van de Amazone wordt veroorzaakt door de toename van runderen voor zuivel en rundvlees. Bijna twee derde van al ons beschikbare land wordt door de veehouderij gebruikt: zo’n 30 procent voor weilanden en megastallen en 30 procent voor de productie van veevoer. Hoewel dierlijke producten globaal slechts 18 procent van de calorieën beslaan die we binnenkrijgen, nemen ze maar liefst 83 procent van de landbouwgrond in beslag. Als we allemaal plantaardig zouden eten, dan zou er landbouwgrond ter grootte van heel het Afrikaanse continent vrijkomen (3,1 miljard hectaren). Stel je eens voor wat het met de biodiversiteit zou doen als we zo veel ruimte zouden kunnen teruggeven aan de natuur!

Veganisten vinden bovendien dat onze ongeremde luxe-consumptie niet belangrijker is voor ons dan een leefbare planeet is voor toekomstige generaties. Klimaatverandering wordt in de toekomst een enorm, wereldwijd probleem, maar we hebben nu nog de kans om daar iets aan te doen. De veehouderij is verantwoordelijk voor de uitstoot van meer broeikasgassen dan alle vliegtuigen, auto’s, vrachtwagens, schepen en treinen bij elkaar opgeteld. Bij de productie van bonen wordt 99 procent minder broeikasgas uitgestoten dan bij de productie van rundvlees met dezelfde voedingswaarden. Als we onze consumptie van dierlijke producten niet drastisch verminderen, dan zou alleen al de uitstoot van de veehouderij het onmogelijk maken om de gestelde klimaatdoelen te halen. Experts geven aan dat het vermijden van dierlijke producten meer milieuvoordelen oplevert dan álles wat je verder nog voor de planeet zou kunnen doen. Toekomstige generaties verdienen het dat wij dat stukje vlees even minder belangrijk vinden dan hun planeet. 

Tot slot vinden veganisten zichzelf niet zo belangrijk dat zij dat ene ingrediënt of smaakje in hun maaltijd boven de volksgezondheid stellen. Experts geven aan dat 75% van alle nieuwe infectieziekten afkomstig zal zijn van dieren, voornamelijk van de consumptie van dieren. Zij waarschuwen al jaren dat de veehouderij een kweekvijver is voor pandemieën en dat het een kwestie van tijd is voordat daar een nieuw virus ontstaat die besmettelijker is dan corona en dodelijker dan HIV. Het relatief milde en genadige coronavirus heeft ons allemaal laten zien wat een pandemie doet met onze vrijheid, gemoedstoestand, economie en gezondheid. Veganisten vinden dat dat ene stukje vlees het risico niet waard zijn mag dat dit weer gebeurt, maar dan erger. 

Andersom laat onderzoek wel zien dat het eten van vlees - vooral rood vlees - wordt geassocieerd met bepaalde waarden zoals hiërarchische dominantie en sociale ongelijkheid ¹. Vleeseters hechten volgens onderzoek minder waarde aan de emotionele toestanden van anderen en zijn eerder autoritair en kil ². Dit geldt zeker niet voor alle vleeseters. Vandaar dat onderzoek laat zien dat de vleeseters die zich beginnen te realiseren dat vlees wordt geassocieerd met deze overtuigingen, snel hun vleesconsumptie verminderen ^3.

Waarom komen dan die verwijten richting veganisten vandaan? Mijn gok is dat vleeseters ergens in hun achterhoofd zich al wel realiseren dat er veel mis is met het eten van dierlijke producten en dat er veel gruweldaden, input en vervuiling voor nodig is om die producten in de supermarkt te krijgen. Ze beseffen dat ze op den duur hun voedingspatroon zullen moeten aanpassen, en die irritante veganisten herinneren hen daaraan. Maar dat maakt de veganisten niet beter of verheven. Plantaardig eten is namelijk geen heldendaad. Het is niet het ultieme dat we kunnen doen. Het is het minste dat we kunnen doen.