Vliegen als veganist

Vliegen of niet, het blijft voor veel mensen lastig. Dat geldt ook voor mij en daar krijg ik regelmatig vragen over wanneer ik op reis ben. In dit artikel leg ik uit waarom ik ondanks mijn hart voor duurzaamheid nog niet volledig ben gestopt met vliegen. 

Ook mensen die in hun dagelijks leven al veel grote stappen hebben gezet op gebied voor duurzaamheid en zich bewust zijn van de impact van vliegen, kiezen er toch vaak voor om die verre reis te maken. Zo ook ik en ik begrijp dat men daar soms gek van opkijkt. Want hoewel mijn platform zich richt op veganisme, dierenrechten en het stimuleren van een diervriendelijke leefstijl, ben ik ook zeer gepassioneerd over duurzaamheid en het klimaat. Ik deel hier regelmatig over en werk samen met duurzame merken en initiatieven om hun duurzame vegan producten onder de aandacht te brengen. 

Vliegen is vervuilend

Laat ik hiermee beginnen: vliegen heeft op allerlei vlakken een grote negatieve impact op onze planeet en juist doordat ik deze schrikbarende cijfers vaak voorbij zie komen, is mijn vliegschaamte zo sterk. Ik wil met dit artikel het vliegen zeker niet verdedigen of beweren dat ik het helemaal kan rechtvaardigen. De exacte cijfers lopen zeer uiteen tussen verschillende bronnen dus die zal ik niet noemen, maar we weten allemaal dat een lange vlucht qua CO2e uitstoot gelijkstaat aan een heleboel dierlijke hamburgers. Daarnaast stoten vliegtuigen ook schadelijke stikstofoxiden en fijnstof uit en veroorzaken ze geluidsoverlast. 

Helemaal niet meer vliegen is dus altijd beter en ik heb dan ook veel bewondering voor eenieder die het om duurzaamheidsoverwegingen al helemaal heeft afgezworen. Zij lopen daarin echt voor op mij, hoewel ik mijn vluchten al drastisch heb gereduceerd en ik op vele andere vlakken in mijn leven streef om zo duurzaam mogelijk te leven. 

Steeds duurzamer

Zo verkocht ik om die reden mijn auto en reis ik sindsdien vrijwel uitsluitend met het OV en de fiets. Toen ik leerde hoe vervuilend de fashion industrie is, besloot ik om vrijwel geen nieuwe kleding meer te kopen, tenzij het écht nodig was. Toegegeven: sinds ik ineens per ongeluk een soort Instagrammer ben geworden, krijg ik regelmatig duurzame, vegan kleding toegestuurd om te proberen en promoten. Maar ook voordat ik daar in 2020 mee begon, had ik al ruim 2 jaar vrijwel geen kleding meer gekocht.

Ik ga bewust om met m’n energieverbruik, douche kort en zet de verwarming vaak een tikkie lager. Hoewel ik een fanatieke afvalscheider en recycler ben, wegwerpplastics vermijd en altijd een boodschappentas meeneem, ben ik nog verre van plastic-vrij. Plastic verpakkingen zijn vaak een trade-off tussen plastic en voedselverspilling, waarbij volgens velen de plastic verpakking de duurzamere optie is. 

Met mijn voeding probeer natuurlijk ook veel impact te maken. Voedselverspilling is een absolute no-go. Als voedselverspilling een land was, dan was het na Amerika en China namelijk het meest vervuilende land ter wereld en landbouwgrond ter grootte van heel China wordt gebruikt om voedsel te verbouwen dat vervolgens wordt verspild. Daarnaast eet ik uiteraard geheel plantaardig, want de veehouderij is verantwoordelijk voor de uitstoot van meer broeikasgassen dan alle vliegtuigen, auto’s, vrachtwagens, schepen en treinen bij elkaar opgeteld en tevens de grootste oorzaak voor het verdwijnen van de natuur. Op gebied van palmolie heb ik nog een lange weg te gaan, hoewel het massaal bannen van palmolie ook niet de oplossing is.   

Treinleven

Wanneer het ook maar even kan, reis ik per trein. De afgelopen jaren heb ik vele malen Berlijn, Parijs, Londen en andere Europese bestemmingen bezocht. In deze gevallen is reizen met de trein een stuk comfortabeler en leuker. Je hebt veel meer beenruimte, ruimte om te lopen, stopcontacten, constant internet én een veranderend uitzicht. Van deur tot deur ben je vaak even lang of zelfs korter onderweg en je hoeft niet langs zo veel verschillende poortjes en checks. Echter, de grootste motivatie om met de trein te reizen is natuurlijk dat het vele malen duurzamer is. Het plan was dan ook om onze grote reis door Azië in 2022 te beginnen met een treinreis van Rotterdam naar Rusland en van Rusland met de Trans-Siberië Express naar China. Door zo onze reis te beginnen, konden we de lange vlucht tussen Europa en Azië ontlopen. Dit werd ons redelijk last minute onmogelijk gemaakt, zowel doordat China nog dicht was vanwege Covid, als doordat er nogal een oorlog gaande is en we de Russische economie op geen enkele manier wilden steunen. 

Maar door zo vaak mogelijk te kiezen voor bestemmingen die met de trein te bereiken zijn, heb ik het aantal vluchten zeker met driekwart verminderd. Dat zegt helaas ook veel over hoe mijn vlieggedrag voorheen was. De twee grootste nadelen van de trein is dat het op het moment vaak nog een stuk duurder is dan het vliegtuig - dat moet z.s.m. veranderen - én dat je met de trein nu nog erg beperkt bent in je keuze. Ja, Nederland is mooi en ja, Europa is mooi. Maar een na een aantal trips heb ik dat wel gezien en een vakantie in een Europees land heeft op mij bij lange na niet hetzelfde effect als een verre reis.

De positieve impact van reizen

Reizen opent je ogen. Het was tijdens m’n reizen dat ik besloot om veganistisch te gaan leven. Het was tijdens m’n reizen dat ik besloot dat ik met Plantbased Dennis moest beginnen om meer mensen hierin mee te nemen. Het was dankzij m’n reizen dat ik uit de kast durfde te komen en het is dankzij m’n reizen dat ik een open houding, respect en begrip heb ontwikkeld voor verschillende culturen en leefstijlen. Ik ben ervan overtuigd dat reizen je een beter mens maakt en die positieve impact mogen we niet vergeten. 

Wanneer je uit je vertrouwde omgeving komt en je onderdompelt in een compleet verschillende cultuur, kom je in contact met vele mensen die anders denken, leven en eten dan jij. Dit laat je kritisch reflecteren op je eigen leefstijl en denkbeelden en laat je beseffen dat jouw manier zeker niet de enige manier is. Onbekend maakt onbemind en reizen is een wondermiddel tegen xenofobie en discriminatie.

Daarnaast zijn veel mensen in ontwikkelingslanden voor hun inkomsten volledig afhankelijk van toerisme. Wereldwijd is dit 10%, maar in veel landen ligt dit percentage vele malen hoger. Nog geen maand voordat de pandemie toesloeg in 2020, waren wij nog op Sumatra. De beelden honderden mensen die in de ellenlange rij stonden voor een bakje rijst in een uitgestorven dorpje waar wij kort daarvoor nog waren en waar vrijwel iedereen in toerisme werkt, waren hartverscheurend. Tijdens onze reizen kiezen we zo veel mogelijk voor Community Based Tourism, waarmee vooral de lokale bevolking (en niet de rijke buitenlandse investeerders) profiteren van het toerisme. Lees meer hierover op deze en deze pagina's. 

Natuur op reis

Reizen kan daarnaast ook een positieve impact hebben op natuurbehoud. Juist wanneer je tijdens je verre reizen in contact komt met de natuur en de mooiste plekjes met je eigen ogen ziet, groeit je motivatie om het te beschermen. Ik was als bioloog altijd al gemotiveerd om de natuur te beschermen, maar pas nadat ik de Amazone uitgebreid had bezocht en hier een aantal vegan medereizigers sprak, begon ik mijn impact op ontbossing (via dierlijke producten destijds) pas echt bloedserieus te nemen. Mijn werk als Programmamanager Wildlife kon ik veel beter uitvoeren doordat ik de kwesties en de dieren waar het over ging vaak met eigen ogen had ervaren. 

Helaas heeft toerisme in veel gevallen ook een negatieve impact op de natuur. Denk bijvoorbeeld aan de hordes incapabele toeristen die kwetsbaar koraal kapot trappen, enorme hoeveelheden plastic die in toeristische badplaatsen in zee belanden, wilde dieren die worden gestoord doordat voertuigen ze opjagen voor safari’s of erger nog: wilde dieren die uit het wild worden geplukt zodat toeristen met ze op de foto kunnen. Het is slechts een greep van de voorbeelden. Daarom besteden we ook altijd zeer veel tijd aan het uitzoeken van de verantwoorde, ethische, natuur- en diervriendelijke wildlife tours met een gecertificeerde gids. 

Juist doordat toeristen veel geld betalen om de beschermde natuurparken te bezoeken, zien overheden de economische waarde van deze gebieden in waardoor ze beter worden beschermd. Er zijn genoeg voorbeelden van natuurgebieden die zijn verwoest omdat het toerisme wegviel en er met een rubber-, palmolie- of sojaplantage meer geld mee te verdienen viel. Hetzelfde geldt voor lokale gemeenschappen en oude tradities: juist doordat toeristen hier belangstelling voor hebben, worden deze beter beschermd.

Vegan op reis

“Maar op vakantie let ik er niet zo op hoor, want dat is niet te doen”. Ik hoor heel vaak dat men tijdens hun reis of vakantie toch maar weer meer dierlijke producten eet en hun veganisme loslaat. Dat is zonde, want niet alleen heeft het dier dat heeft moeten lijden en sterven voor die maaltijd er geen enkele boodschap aan dat jij op vakantie bent en kan jouw kleine, tijdelijke ongemak nooit zwaarder wegen dan het leven van een ander, maar ook mis je hierdoor de vele verschillende vegan gerechten die ieder land rijk is. 

Wanneer de welvaart in een land toeneemt, neemt de vleesconsumptie vaak ook toe. Dat zien we in ontwikkelingslanden veel gebeuren en dat heeft er deels mee te maken dat vleesconsumptie een symbool is van rijkdom en status. Wat een statussymbool is, wordt echter grotendeels beïnvloed door het westen. Als steeds meer ‘rijke toeristen’ dierlijke producten vermijden en moreel afkeuren, heeft dat (hopelijk) invloed op de ontwikkeling van vleesconsumptie in ontwikkelingslanden. Daarnaast is de veehouderij de grootste verspiller van voedsel en draagt daardoor bij aan de wereldhonger, dus vlees of zuivel eten in een ontwikkelingsland voelt voor mij als een middelvinger naar de lokale bevolking die moeite heeft om voldoende eten te verkrijgen. 

Daarom deel ik tijdens mijn reizen altijd vegan-tips zoals handige manieren om je vraag te stellen aan de locals die geen Engels spreken, overzichten van vegan (street)food en traditionele vegan gerechten van dat land en deel ik vegan-friendly accommodaties en restaurants. Ik wil hiermee laten zien dat je altijd en overal veganistisch kunt eten en de dieren ook op vakantie nooit hoeft te verloochenen.

Ontdek verschillende wereldkeukens

Tijdens het reizen kom je ook in aanraking met allerlei spannende wereldkeukens. Door hier volledig in te duiken, doe je weer bakken met inspiratie op voor in je eigen keuken. Wij volgen in vrijwel ieder land dat wij bezoeken ook een vegan kookcursus om de authentieke vegan recepten van dat land te leren. Deze inspiratie deel ik vervolgens weer op mijn kanalen, zodat zo veel mogelijk mensen hiervan meeprofiteren. De recepten die we tijdens onze aanstaande lange reis zullen leren, worden uiteraard ook gedeeld!

Een vlucht doet niet “al het andere teniet” 

Wat ik tot mijn verbazing veel te vaak hoor, is dat die ene verre vlucht alle voordelen van een vegan lifestyle meteen weer teniet doet. Misschien zit daar een kern van waarheid in als je selectief enkel kijkt naar CO2e-uitstoot, want het overgrote deel van mijn footprint komt inderdaad door het vliegen. Dit kun je mooi in kaart brengen met deze uitgebreide tool op mijnverborgenimpact.nl. Deze is ontwikkeld door Babette Porcelijn, auteur van het fantastische boek De Verborgen Impact. De tool maakt goed inzichtelijk waar jij de meeste impact kunt maken. Echt een aanrader! Anderen geven echter weer aan dat de impact van plantaardig eten ook qua uitstoot groter is dan van niet meer vliegen, zoals in dit artikel van Surge wordt uitgelegd. 

De voordelen van veganisme strekken echter veel verder dan alleen de uitstoot. Het is niet alsof de honderden dieren wiens leven je jaarlijks bespaart door plantaardig te eten, ineens alsnog worden mishandeld en geslacht zodra je vliegt. Het is niet alsof de Amazone, waarvan 90% van de verwoesting plaatsvindt voor de veehouderij, ineens alsnog wordt gekapt voor je vlucht. De luchtvaart is ongezond, maar het veroorzaakt geen nieuwe infectieziekten die leiden tot nieuwe pandemieën (hoewel het wel bijdraagt aan de verspreiding) en wordt niet gekenmerkt door dezelfde vreselijke arbeidsomstandigheden. Je vlucht gebruikt niet tweederde van ons landoppervlak en verspilt niet ons kostbare voedsel zoals de veehouderij dat doet.

Meespelende factoren

Tot slot wil ik twee motivaties delen die wellicht niet helemaal valide zijn en mee zouden mogen spelen, maar vaak toch wel de doorslaggevende factor om tóch te vliegen voor onze verre reizen. Allereerst voelt het voor mij verkeerd dat ik de bovengenoemde voordelen zou moeten missen, terwijl 100 bedrijven verantwoordelijk zijn voor 71% van de globale uitstoot en dat miljardairs tegenwoordig voor een paar uurtjes de ruimte in schieten, waarvan de impact vele malen groter is dan van een vlucht. Ook het nieuws dat luchtvaartmaatschappijen tijdens de coronacrisis met tientallen duizenden lege of bijna lege vliegtuigen rondvlogen om de tijdslots te behouden, gaf voor mij in 2021 het zetje. Dit is uiteraard niet om de negatieve impact van mijn vlucht te ontkennen of goed te praten, maar dat mijn uitstoot zó in het niet valt naast dit soort zaken, speelt wel mee in de keuze om mezelf vooralsnog de reizen te gunnen die voor mij zo belangrijk zijn. Zeker aangezien ik behalve de vluchten al zó actief en bewust bezig ben met duurzaamheid.

Daarnaast ben ik niet alleen. Als ik ervoor kies om nooit meer te vliegen, ontzeg ik m'n partner ook die verre reizen die voor ons allebei zo waardevol zijn. Ik heb al vaker geroepen dat ik nooit meer wil vliegen, maar hij is "daar" nog niet in z'n gedachten en motivatie. Het heeft al vaak geleid tot flinke discussies binnen ons huishouden, inclusief uitspraken van mijn kant als "dan ga je maar alleen". Maar we weten allebei dat hij niet zonder mij met de backpack zo'n reis zou maken. Dat is niet hetzelfde, zoiets moet je delen. Reizen binnen Europa hebben we ook heel veel gedaan, maar dat had voor ons allebei duidelijk niet hetzelfde effect om echt even los te komen van het veel te harde werken dat we de rest van het jaar doen. 

Tips om duurzamer te reizen 

We hebben daarbij wel richtlijnen met onszelf afgesproken om zo duurzaam mogelijk te reizen, die ik graag als tips deel voor het geval jij ook nog weleens het vliegtuig pakt:

• Compenseer de uitstoot van je vlucht. Bij iedere vlucht doneren wij aan Trees for All. Via hun website bereken je de uitstoot van je vlucht en hoe veel je zou moeten doneren zodat zij via wereldwijde bosprojecten je uitstoot kunnen compenseren. Ze hebben geen winstoogmerk en zijn CBF erkent. Echter, zoals op deze pagina goed staat uitgelegd, is CO2-compensatie zeker niet de oplossing. Daarom doneren we voor elke vlucht ook aan Just Diggit. Zij hebben als doel om door het graven van gaten Afrika te vergroenen en de wereld af te koelen. 
• Kies indien mogelijk voor een directe vlucht zonder tussenstops. Juist tijdens het opstijgen en landen wordt veel broeikasgas uitgestoten.
• Ga minder vaak met het vliegtuig en als je dan wel vliegt, ga dan meteen langer op reis.
• Vermijd binnenlandse vluchten en reis indien mogelijk over land of zee. Een binnenlandse vlucht is vaak een stuk sneller, maar als een (nacht)bus of boot ook een realistische optie is, zijn we bereid om ondanks de langere reistijd de duurzamere optie te kiezen. Daarnaast is dit ook veel leuker, omdat je het landschap en het bruisende leven langs de weg ziet.
• Verblijf zo veel mogelijk in kleinschalige, duurzame accommodaties die oog hebben voor de natuur, het klimaat en werkgelegenheid bieden aan lokale gemeenschappen.
• Doe goed je onderzoek en kies alleen voor natuur- en diervriendelijke aanbieders die bijdragen aan het beschermen van de natuur. Kies voor gecertificeerde, opgeleide gidsen die zich aan de regels houden. Doen ze dat niet, spreek je ongenoegen uit en doe er melding van. 
• Wilde dieren bekijken doe je uiteraard alleen op een respectvolle manier in het wild, of ondersteun een opvangcentrum. Zoek daarbij wel goed uit of ze niet het woordje ‘sanctuary’ misbruiken om toeristen te trekken, zoals dat in de olifantenindustrie veel gebeurt. 

Toekomstmuziek: schone luchtvaart

Laat ik afronden met een hoopvolle blik in de toekomst. Mijn hoop is gevestigd op de snelle ontwikkeling van duurzame, klimaatneutrale luchtvaart, waar je de laatste tijd steeds meer positieve geluiden over hoort. De Clean Aviation Joint Undertaking zet zich hier ook vol voor in en ontvangt veel steun, onder andere van grote spelers vanuit de luchtvaartindustrie. Als de knapste koppen ter wereld dit zo snel mogelijk voor elkaar krijgen, kunnen we voortaan zonder de negatieve impact en zonder vliegschaamte genieten van alle voordelen die reizen met zich meebrengt.